توسعه آموزش مجازی با کمک هوش مصنوعی

نشان تجارت - مجتبی کدئی، فعال فرهنگی در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده، آورده است: «هوش مصنوعی کاربردهای زیادی دارد و برای مواجهه درست با این فناوری، باید آن را به ­خوبی شناخت. از جمله کاربردهای مهم این هوش، ارائه آموزش به نحو شخصی‌سازی‌شده و مطابق با علاقه و نیاز مخاطب است. در این الگو، تدریس به ­صورت تعاملی، مساله‌­محور و بدون محدودیت زمانی و مکانی انجام می‌­شود. به ­نظر می‌­رسد پیشرفت هوش مصنوعی در آینده‌ای نه چندان دور بتواند آن را به مغز متفکر و عقل فعال آموزش مجازی تبدیل کند. در این یادداشت، تلاش می‌­شود تا برخی ابعاد این موضوع بررسی و تشریح شود.

افت کیفیت، معضل نظام آموزشی

طبق آمار آزمون­‌های تیمز و پرلز در سال­‌های گذشته، با کاهش نمرات دانش‌آموزان کشور روبرو بوده‌­ایم و ازجمله علل کاهش نمرات می‌توان به کیفیت پایین آموزش و عدم تطابق برنامه درسی با علاقه، نیاز و استعدادهای دانش‌آموزان اشاره کرد. در این زمینه، هوش مصنوعی می‌­تواند به کمک نظام تعلیم و تربیت بیاید.

با استفاده صحیح از این فناوری، نقاط ضعف، استعداد و علاقه دانش­‌آموز شناخته شده و فرایند یادگیری متناسب با احتیاج و سلیقه مخاطب ارائه می­شود. به ­عنوان مثال شرکت آمریکایی OPEN AI با ارائه چت‌بات GPT-۴o به سمت آموزش شخصی‌سازی شده گام برداشته است. در حال حاضر این چت بات قابلیت ارائه آموزش و حل مسائل آموزشی را دارد. با در نظرگرفتن پیشرفت آن در چند سال آینده، ارائه آموزش شخصی‌­سازی شده محتمل خواهد بود. علاوه بر این، تدریس باکیفیت توسط معلم مجازی، حل مسائل و پاسخ به سؤالات آموزندگان از توانایی‌­های حال یا آینده هوش مصنوعی به حساب می‌آید.

از دیگر کاربردهای مهم و محتمل هوش مصنوعی، می­‌توان به دستیاری معلمان اشاره کرد؛ در صورت تحقق این ایده، هوش مصنوعی در اموری نظیر تصحیح اوراق امتحانی، حضور و غیاب، تمرین و حل مساله کمک­یار معلمان خواهد بود و وقت ایشان برای رسیدگی به امور پرورشی دانش‌­آموزان فراخ‌­تر می‌­شود. در  گزارش مجمع جهانی اقتصاد در تاریخ ۲۸ آوریل۲۰۲۴ به ویژگی‌های کاربردی هوش مصنوعی در ارائه و تاثیراتی که بر سبک زندگی و فرایند یادگیری خواهد گذاشت؛ اشاره شده است.

چالش‌­های ورود هوش مصنوعی به نظام آموزشی

ورود این فناوری به عرصه تعلیم و تربیت، در کنار مزایا، چالش‌های مهمی را نیز در پی خواهد داشت. یکی از این چالش‌­ها، امکان حذف جدی معلمان از فرآیندهای یادگیری و مجازی­ شدن آموزش است. در این صورت، امکان تضعیف بُعد پرورشی و فردی‌­سازی افراطی و نتیجتاً افت جامعه­‌پذیری کودکان و نوجوانان وجود دارد. حضور فیزیکی دانش‌­آموزان در کلاس و مدرسه مزیت‌­هایی دارد که آموزش مجازی حتی با کمک هوش مصنوعی فاقد آن مزایا است. لذا الگوی مطلوب، آن است که فناوری به ­عنوان ابزار کمکی و به ­منظور بهبود فرآیندهای آموزشی در خدمت معلمان عمل ‌کند.

جمع‌بندی:

شناخت کافی از ابعاد هوش مصنوعی و تاثیرات آن بر نظام آموزشی و اتخاذ تدابیر مناسب برای مدیریت و بهره­‌برداری مثبت از این فناوری، امری ضروری است. به طور کلی ورود آموزش مجازی و هوش مصنوعی به برنامه درسی فرصت‌­ها و تهدیداتی را در پی دارد و در این رابطه دو رویکرد قابل اتخاذ است: رویکرد اول انفعال و تأخیر و تغافل است که در این صورت، قابلیت بهره‌­برداری از فرصت­‌های این فناوری از دست می‌­رود و خطر کاهش قدرت حکمرانی تربیتی نظام نیز محتمل خواهد بود.

رویکرد دوم مواجهه فعالانه و پیش‌­بینانه نسبت به آموزش مجازی و هوش مصنوعی است؛ برمبنای این رویکرد، تمهیدات لازم برای بهره‌­برداری از هوش مصنوعی در نظام آموزشی اندیشیده شده و از سوی دیگر نسبت به رفع چالش­‌های آن آمادگی لازم کسب می­‌شود و نتیجتاً نظام آموزشی به جای تضعیف، تقویت خواهد شد.»